Insomnie (chronische slapeloosheid)

Chronische slapeloosheid, dat ook wel insomnia of insomnie wordt genoemd, is de meest voorkomende slaapstoornis. Wanneer je minimaal drie dagen per week, gedurende een periode van drie maanden of langer, moeite hebt met slapen spreekt men van insomnie. Van alle Nederlanders heeft ongeveer 10% last van insomnie, dat er vooral voor zorgt dat je overdag niet uitgerust bent.

Wat is insomnie?

Wanneer iemand lijdt aan insomnie of chronische slapeloosheid, dan zijn er aanhoudende problemen met in slaap komen, in slaap blijven en/of de kwaliteit van de slaap. Er zijn veel factoren die bijdragen aan de diagnose insomnie, maar in alle gevallen treden de slaapproblemen op ondanks voldoende mogelijkheden voor een goede slaap. Bovendien lijden patiënten overdag aan de gevolgen van deze slechte slaap.

Slapeloosheid kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige patiënten hebben moeite met inslapen. Dit type treedt op bij mensen die moeite hebben met ontspannen in bed en komt veelvuldig voor bij mensen met onregelmatige werktijden en in geval van een jetlag. Wanneer iemand minder dan drie maanden lijdt aan insomnie, dan spreekt men van kortetermijninsomnie. 

Een andere vorm van slapeloosheid is de moeite om in slaap te blijven nadat men in slaap is gevallen. Dit type komt regelmatig voor bij oudere mensen. Ook mensen die alcohol of cafeïne gebruiken hebben vaak last van deze vorm van slapeloosheid. Verder kunnen mensen die lijden aan slaapstoornissen zoals restless legs, of slaapapneu, ook moeite hebben om in slaap te blijven.

Een combinatie van de twee typen insomnie komt ook voor, tevens kan de slapeloosheid in de loop der tijd veranderen van vorm.

Wat zijn de symptomen van insomnie?

De langdurige slechte nachtrust zorgt voor symptomen als vermoeidheid, malaise, problemen met geheugen en concentratie, prikkelbaarheid, sombere stemming en zelfs agressie en hyperactiviteit.

Insomnie is een gevolg van een overprikkeld zenuwstelsel, wat het inslapen en het in slaap blijven beïnvloedt. Dit kan meerdere oorzaken hebben, wat doorgaans omgevingsfactoren, fysieke factoren of psychische factoren zijn.

Onder omgevingsfactoren vallen onder meer geluids- of lichthinder (of overgevoeligheid daarvoor), of slapen op een slecht of verouderd matras. Ook een ongezonde leefstijl en slaapgewoonten horen hierbij. Je kunt dan denken aan laat naar bed gaan, onregelmatig slapen of te lang uitslapen. Ook de tijd die je doorbrengt met een beeldscherm zoals een computer, smartphone of tv heeft invloed op de slaap.

Bepaalde stoffen kunnen de slaap eveneens negatief beïnvloeden, zoals alcohol, drugs, cafeïne en nicotine. Ook sommige medicijnen of onvoldoende lichaamsbeweging kunnen leiden tot slapeloosheid.

Andere factoren die de slaap kunnen beïnvloeden zijn fysieke factoren, zoals gezondheidsproblemen. Wanneer een patiënt pijn heeft, zal deze moeite hebben om in slaap te vallen of te blijven. Overdag zal de patiënt dan moeite hebben om te functioneren door pijn en vermoeidheid. Ook kan slapeloosheid optreden wanneer iemand ’s nachts vaak naar het toilet moet vanwege bijvoorbeeld een vergroot prostaat. Mensen die last hebben van hartproblemen, of problemen met de longen, hebben ook vaak last van slapeloosheid.

Psychische factoren als stress, angst, overmatig piekeren en depressieve klachten zijn ook een reden voor slapeloosheid. Dit wordt zelfs verergerd door een tekort aan slaap.

Diagnose en behandeling van insomnie

De diagnose van slapeloosheid kan in gesprek met een arts worden gesteld. In sommige gevallen zal een arts vragen om een slaapdagboek bij te houden om te zien hoe het slaappatroon van de patiënt is.

Er bestaan verschillende soorten behandelingen voor insomnie. Na de diagnose zal door een arts de beste methode gezocht worden. In de meeste gevallen zal de huisarts lichamelijk onderzoek doen en indien nodig aanvullend onderzoek. Het onderliggende probleem van de slapeloosheid dient gezocht en behandeld te worden.

In geval van een ingewikkelde stoornis kan je een behandeling krijgen in een slaapcentrum. Deze behandeling bestaat doorgaans uit meerdere aspecten; medicijnen, gedragstherapie en gezondheidsadvies.

Wat kun je zelf doen aan insomnie?

Je kunt zelf iets doen aan insomnie. Gebruik de volgende tips om je slaap te bevorderen:

• Beperk dutjes overdag
• Gebruik geen stimulerende middelen zoals alcohol, drugs of cafeïne
• Neem geen zware maaltijden in de late avond
• Beperk je schermtijd
• Eet gezond en beweeg
• Volg een vast slaappatroon en ritueel

Links en bronnen

Insomnie.nl
Nederlandse vereniging voor Slaap–Waak Onderzoek
Slaap: een gebruikershandleiding (pdf)
Slaaponderzoek bij het Nederlands Slaap Register

De inhoud van dit artikel is geverifieerd door:

---