Bijna een kwart van de Nederlanders kampt met ernstige slaapproblemen. Dit kan van alles zijn: van problemen met inslapen tot regelmatig wakker worden in de nacht. Een groot aantal daarvan kampt met een slaapstoornis. Dit soort stoornissen worden meestal ingedeeld in de volgende zes groepen:
- Insomnie (slapeloosheid).
- Hypersomnie (overdag heel moe zijn).
- Parasomnie (opvallend gedrag tijdens slapen zoals nachtmerries, praten in je slaap of slaapwandelen).
- Slaapstoornis met betrekking tot ademhalen, zoals slaapapneu.
- Circadiane ritmestoornissen (ontregeling van biologische klok).
- Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen zoals rusteloze benen syndroom.
Mensen met psychische problemen hebben veel vaker te maken met slaapstoornissen. Hieronder staan een aantal psychische problemen vermeld, met daarbij de vaakst voorkomende slaapproblemen.
Welke psychische problemen kunnen slaapklachten veroorzaken?
Uit onderzoek is gebleken dat 90% van de mensen met een depressie last heeft van slaapproblemen. De kans is dus heel groot dat wanneer je psychische problemen hebt je óók last hebt van een slechte nachtrust. Slapeloosheid is bijvoorbeeld een van de kenmerken van de volgende psychische kwesties:
- Angststoornis
- Bipolaire stoornis
- Burn-out of andere stress-stoornissen
- Chronisch vermoeidheidssyndroom
- Dementie
- Depressie
- Postnatale depressie
- PTSS
- Sociale fobie
Slaapproblemen bij een angststoornis
Net als bij een depressie en een bipolaire stoornis is het bij een angststoornis belangrijk om voldoende slaap te hebben om de stoornis zoveel mogelijk te beperken. Mensen met een angststoornis maken zich constant zorgen over van alles en nog wat. Ze zijn bijvoorbeeld bang dat hun familie of vrienden iets overkomt, hebben constant stress om de financiële situatie of hun werk of hebben angst over andere kleine dingen in het leven. Dit wordt ook wel een gegeneraliseerde angststoornis genoemd.
Het lastige is dat slaapproblemen een angststoornis kunnen versterken, maar dat je ook juist door een angststoornis slechter slaapt. Daarom is het belangrijk om deze vicieuze cirkel te doorbreken. Dit kun je doen door een ritme op te bouwen met een aantal rituelen voor het slapen gaan. Lees een boek ter ontspanning voor je gaat slapen, doe ontspanningsoefeningen of maak een wandeling vlak voor het slapen. Helpt dat allemaal niet? Zoek dan professionele hulp.
Slaapproblemen bij bipolaire stoornis
Mensen met een bipolaire stoornis hebben last van hele heftige stemmingswisselingen. De ene dag voelen ze zich heel goed, terwijl de andere dag een dag kan zijn van negatieve emoties waarbij je depressieve kenmerken hebt. Een bipolaire stoornis wordt daarom ook wel een manische depressie genoemd.
Iemand met een bipolaire stoornis heeft regelmatig last van slaapproblemen; zowel in de ‘goede’ als ‘slechte’ periodes. Dit kan van invloed zijn op de hevigheid van deze goede en slechte periodes. Bij weinig of minder slaap kunnen deze periodes juist heftiger worden ervaren en kunnen er zelfs psychoses ontstaan. Dit is in te perken door een goed slaappatroon aan te leren. Zorg voor een goed ritme, haal overdag regelmatig een frisse neus en beweeg voldoende om een goede nachtrust te stimuleren.
Stressstoornis zoals een burn-out
In het geval van een burn-out heb je voor een langere tijd te veel van jezelf gevraagd, bijvoorbeeld op je werk. Dit zorgt ervoor dat je geen energie meer hebt en dat de kleinste activiteiten al te veel voor je kunnen zijn. Omdat je tijdens zo’n burn-out veel stress ervaart, ben je veel bezig in je hoofd. Dat heeft invloed op hoe je slaapt, omdat er bij stress minder slaaphormoon wordt aangemaakt en je dus minder goed in slaap kunt vallen.
Het is altijd van groot belang om een burn-out zoveel mogelijk te voorkomen. Dat doe je door je volle agenda leger te maken, voldoende beweging te krijgen en vooral: voldoende rust te krijgen. Wanneer je toch een burn-out hebt, is het belangrijk om genoeg rust te nemen en te ontspannen. Zorg wel voor een dagritme en ga regelmatig naar buiten om de aanmaak van melatonine te stimuleren.
Bij een burn-out kunnen ademhalingsoefeningen en meditatie ook helpen om rustiger te worden en beter in slaap te kunnen vallen. Vermijd in ieder geval alle vormen van stress bij een burn-out.
Chronisch vermoeidheidssyndroom
Het is niet erg om je een dagje moe te voelen. Sommige mensen ervaren echter dat ze iedere dag opstaan met een vermoeid gevoel. De kans is groot dat zij last hebben van een chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS). Dit is het geval wanneer je hier meer dan zes maanden last van hebt.
Helaas is chronisch vermoeid zijn een hardnekkig probleem, waar professionele hulp bij nodig is. Schakel altijd de huisarts in wanneer je denkt dat je last hebt van CVS om uiteindelijk beter te kunnen slapen en functioneren.
Dementie en slaapproblemen
Gemiddeld een op de vijf Nederlanders krijgt te maken met een vorm van dementie. Dementie is een aandoening aan de hersenen waardoor je last krijgt van geheugenverlies, taalproblemen, slaapproblemen en problemen bij dagelijkse handelingen zoals een kop thee zetten of het afval buiten zetten. Hoewel de oorzaak van dementie nog niet exact bekend is, is het wel duidelijk dat je meer kans hebt op dementie als je ouder wordt.
Er bestaan helaas geen geneesmiddelen voor dementie; er zijn wel medicijnen die het proces iets kunnen vertragen. Daarnaast kunnen kleine dingen toepassen, zoals een ritme aanbrengen (in de vorm van een rooster) al voor een deel helpen bij slaapproblemen en geheugenverlies door dementie.
Slaapproblemen bij een depressie
We voelen ons allemaal wel een keer down. Heb je echter het idee dat je je alleen maar down voelt en dat je nergens energie voor hebt of zin in hebt? Dan kan het zijn dat je te maken hebt met een depressie. Zoals eerder genoemd kampt 90% van de mensen met een depressie met slaapproblemen.
Er zijn verschillende soorten depressies; het wordt eigenlijk altijd aangeraden om professionele hulp bij je huisarts of psycholoog te zoeken. Zij kunnen samen met jou aan de slag gaan met een behandeling met of zonder medicatie.
Zelf kun je ook het een en ander doen. Probeer bijvoorbeeld om zoveel mogelijk een ritme in je dag te hebben en ga iedere dag naar buiten om te bewegen. Let er ook op dat je in contact blijft met vrienden en familie, hoe moeilijk dat soms ook is. Dat heeft uiteindelijk invloed op je nachtrust.
Postnatale depressie: slaapproblemen
Een deel van de vrouwen heeft last van babyblues na de bevalling. Dat is niet zo gek: na de geboorte staat je leven op de kop. Je hebt ineens een kindje om voor te zorgen. In de meeste gevallen gaan die blues na een aantal dagen weg, maar bij sommige vrouwen blijven deze negatieve buien hangen. Het kan zijn dat je je lusteloos voelt, het gevoel hebt dat je niet blij bent met de baby en dat je weinig tot niet kunt slapen. In dat geval kan er sprake zijn van een postnatale depressie.
Het is belangrijk dat je zo’n depressie herkent en accepteert; hoe moeilijk dat soms ook is. Wees niet te streng voor jezelf en praat erover met iemand die je vertrouwt. Neem voldoende rust, ook zonder baby. Misschien kan je partner helpen of kun je hulp inschakelen die je helpt bij de eerste weken met de baby. Wanneer de klachten niet overgaan, is het verstandig om professionele hulp in te schakelen. Een postnatale depressie is goed te behandelen, waarna je weer veel beter kunt slapen en je je algeheel beter voelt.
PTSS en slapen
Mensen die een schokkende gebeurtenis hebben meegemaakt en sindsdien angstig of prikkelbaar zijn, hebben waarschijnlijk een trauma opgelopen. Dit gebeurt vaak in combinatie met nachtmerries, slecht slapen en herbelevingen van die gebeurtenissen. De meeste mensen verwerken zo’n traumatische gebeurtenissen zelf - na een tijdje merk je dat je beter kunt slapen en dat je er weinig last meer van hebt. Soms lukt dat niet en blijf je last houden van nachtmerries en angst. In dat geval heb je waarschijnlijk PTSS; een posttraumatische stressstoornis.
Ongeveer 70% van de mensen met PTSS heeft nachtmerries en insomniaklachten. Het is belangrijk om jezelf de tijd te geven om zo’n trauma te verwerken. Praat erover met mensen om je heen en als het nodig is met een professional. Zoek ook vooral afleiding in dingen die je voor het trauma leuk vond. Zo kun je je gedachten verzetten in plaats van onderdrukken. De meeste mensen met een zware vorm van PTSS hebben psychische hulp nodig om weer te kunnen functioneren en te slapen. Doe dat vooral als je er zelf niet uitkomt - voldoende nachtrust is van groot belang voor een gezond leven.
Sociale fobie en slapen
Mensen met een sociale fobie ervaren angst in sociale situaties. Dit kan van alles zijn: van etentjes met collega’s tot het geven van een presentatie en van het gaan naar een bruiloft tot een terrasje pakken met vrienden. Soms ervaar je hier zoveel stress bij dat je er slecht van slaapt. Je bent bang dat mensen wat van je vinden en onzeker over je eigen gedrag.
Meestal gaat een sociale fobie niet zomaar over en moet je er professionele hulp voor zoeken. Er zijn diverse behandelingen mogelijk waarbij er wordt gekeken naar jouw situatie. Hierbij kun je zelf een aantal dingen doen, namelijk het creëren van een dagritme, genoeg bewegen als uitlaatklep en vooral geen sociale situaties vermijden. Dat zorgt ervoor dat het uiteindelijk nog lastiger is om dergelijke activiteiten te ondernemen. Er zijn zelfs online cursussen die je kunt volgen om je sociale fobie te verminderen. Doe in ieder geval iets, zodat je uiteindelijk beter kunt slapen én leven.