Slaapritmestoornis (circadiane ritmestoornis)

Naast eten en drinken is slaap één van de eerste levensbehoeften. Het is een dagelijkse toestand waarin ons lichaam en onze geest rust krijgen. Voor de meeste mensen geldt dat ze een derde van hun leven slapend door zullen brengen. Helaas slaapt niet iedereen iedere dag even goed. Veel mensen hebben last van een slaapstoornis, een voorbeeld daarvan is een slaapritmestoornis.

Wat is een slaapritmestoornis?

Een slaapritmestoornis is een verstoring in je slaap- en waakritme, dit komt voort uit een verstoring van de biologische klok. Een ander woord voor deze aandoening is een circadiane ritmestoornis. Dit is een biologisch ritme gedurende 1 dag en nacht, oftewel 24 uur. In het lichaam komen allerlei circadiane ritmes voor. Zo lopen processen als temperatuur, hormonen, bloeddruk en celdeling allen volgens een bepaald ritme.

Er bestaan meerdere soorten slaapritmestoornissen. Deze hebben allen te maken met de verstoring van de biologische klok. Slaapritmestoornissen kunnen blijvend zijn, maar ook van voorbijgaande aard. Een jetlag is een voorbeeld van een slaapritmestoornis die van voorbijgaande aard is. De biologische klok is in zo’n geval van slag door het reizen door verschillende tijdzones.

Ook mensen die vaak in ploegendiensten werken kunnen een slaapritmestoornis hebben. Ook deze is van tijdelijke aard, want wanneer een persoon een duidelijk patroon in zijn of haar leven zou brengen, dan zullen de klachten weggaan. Een slaapritmestoornis door ploegendiensten treft vooral oudere mensen.

Chronische slaapritmestoornissen: DSPS en ASPS

Chonische verstoringen van het slaapritme zijn Delayed Sleep Phase Syndrome (DSPS) en Advanced Sleep Phase Syndrome (ASPS). Personen die last hebben van DSPS kunnen in de avond maar moeilijk in slaap komen. Er zit veel tijd tussen naar bed gaan en het moment van inslapen. Vaak vatten deze mensen slaap in de late nacht, of vroege ochtend. Dit kan problemen opleveren wanneer iemand vroeg moet opstaan. Het komt vaak voor dat een patiënt het gevoel heeft dat hij of zij helemaal niet geslapen heeft. DSPS begint vaak in de tienerjaren, het kan echter op iedere leeftijd voorkomen. Een leven waarin onregelmatig geslapen wordt kan ervoor zorgen dat DSPS ontstaat. Ook kan intensief schermgebruik voor het slapengaan DSPS veroorzaken.

ASPS is de tegenhanger van DSPS. Wanneer je last hebt van ASPS dan word je voor bedtijd al slaperig, je valt bijvoorbeeld na het eten op de bank al in slaap. Deze mensen gaan meestal vroeg naar bed, zo tussen 18:00 en 21:00 uur. In de vroege nacht tot ochtend worden deze mensen veel eerder wakker dan anderen, vaak al tussen 2 uur en 5 uur. Mensen met ASPS hebben een normaal slaappatroon gedurende deze uren. ASPS-patiënten voelen zich overdag niet voortdurend extreem vermoeid, in tegenstelling tot mensen met bijvoorbeeld hypersomnie.

ASPS komt minder voor dan DSPS. Erfelijkheid kan een rol spelen bij ASPS, verder zijn patiënten met ASPS vaker hoger in leeftijd, of hebben last van een depressie. In principe is ASPS geen enorm probleem, mits degene zich houdt aan zijn of haar slaapritme. In de maatschappij kan het echter moeilijk zijn om zich daaraan te houden. De meeste volwassen mensen gaan nu eenmaal later naar bed. Slaaptekort kan ontstaan wanneer iemand met ASPS later naar bed gaat dan de biologische klok aangeeft.

Wat zijn de symptomen van een slaapritmestoornis?

De symptomen van slaapritmestoornissen zijn vrij duidelijk. Een patiënt kan moeite hebben om wakker te blijven en/of om wakker te worden. Tevens kan een patiënt problemen hebben met inslapen. Doorslaapproblemen komen weinig voor bij ASPS en DSPS-patiënten.

Resultaten van het verstoorde slaapritme zijn symptomen als hoofdpijn, vermoeidheid, problemen met concentratie en geheugen en stemmingswisselingen.

Diagnose en behandeling van een slaapritmestoornis

Met slaapproblemen ga je eerst naar de huisarts. Deze kan je aan de hand van de klachten naar een slaapcoach, of naar een slaappoli van een ziekenhuis doorverwijzen. In een slaappoli kan een neuroloog aan de hand van vragen, klachten en symptomen een diagnose stellen.

De behandeling van slaapritmestoornissen hangt af van de oorzaak. In sommige gevallen wordt gekozen voor lichttherapie of een behandeling met melatonine.

Wat kun je zelf doen?

Een slaapritmestoornis is een verstoring in je slaap- en waakritme, dit komt voort uit een verstoring van de biologische klok. Een ander woord voor deze aandoening is een circadiane ritmestoornis. Dit is een biologisch ritme gedurende 1 dag en nacht, oftewel 24 uur. In het lichaam komen allerlei circadiane ritmes voor. Zo lopen processen als temperatuur, hormonen, bloeddruk en celdeling allen volgens een bepaald ritme.

Er bestaan meerdere soorten slaapritmestoornissen. Deze hebben allen te maken met de verstoring van de biologische klok. Slaapritmestoornissen kunnen blijvend zijn, maar ook van voorbijgaande aard. Een jetlag is een voorbeeld van een slaapritmestoornis die van voorbijgaande aard is. De biologische klok is in zo’n geval van slag door het reizen door verschillende tijdzones.

Ook mensen die vaak in ploegendiensten werken kunnen een slaapritmestoornis hebben. Ook deze is van tijdelijke aard, want wanneer een persoon een duidelijk patroon in zijn of haar leven zou brengen, dan zullen de klachten weggaan. Een slaapritmestoornis door ploegendiensten treft vooral oudere mensen.

Links en bronnen

Kenniscentrum Slaapaandoeningen
Nederlands Slaap Register

De inhoud van dit artikel is geverifieerd door:

---