Heb je regelmatig moeite met slapen? Je bent niet de enige. Uit een enquête van het CBS blijkt dat bijna een kwart van alle Nederlanders boven de 25 jaar slaapproblemen heeft. Er bestaan veel verschillende soorten slaapstoornissen; één daarvan is narcolepsie.
Wat is narcolepsie?
Narcolepsie is een zeldzame slaap- en waakstoornis, die meestal tussen het 15e en 30e levensjaar begint en waar naar schatting 6.000 tot 8.000 Nederlanders aan lijden. Narcolepsie wordt ook wel 'slaapziekte' genoemd en zorgt overdag voor aanvallen van slaap die zo goed als onbedwingbaar zijn. Deze aanvallen kunnen zich ook voor doen wanneer je ‘s nachts voldoende slaap hebt gehad.
Narcolepsie wordt veroorzaakt door een tekort aan het stofje hypocretine (ook wel orexine genoemd), dat het afwisselen van slapen en wakker zijn regelt. Aanvullen van dit stofje via supplementen of medicatie is echter niet mogelijk.
Wat zijn de symptomen van narcolepsie?
Bijna alle narcolepsiepatiënten (95%-100%) hebben overdag last van constante slaperigheid en slaapaanvallen. Dit kan ervoor zorgen dat een patiënt ongewild in slaap valt, vooral op rustige momenten van de dag. Een patiënt kan zo’n moment op voelen komen en er in sommige gevallen voor kiezen om deze te onderdrukken door actief te worden. Dit zorgt er echter voor dat de patiënt daarna nog vermoeider zal zijn.
De meerderheid van de narcolepsiepatiënten heeft ook last van kataplexie. Kataplexie zorgt voor een korte verslapping van de spieren, die zich voordoen tijdens het bewustzijn. Een patiënt kan last hebben van een lichte verslapping, bijvoorbeeld niet meer duidelijk kunnen praten, maar ook een totale verslapping van het lichaam is mogelijk.
Een ander symptoom dat regelmatig voorkomt bij patiënten (30%) is slaapverlamming. Bij een slaapverlamming is de patiënt bij bewustzijn, maar kan het lichaam niet bewegen omdat deze nog slaapt. Dit kan erg angstig zijn voor een patiënt.
Hypnagoge hallucinaties komen bij een kwart van de narcolepsiepatiënten voor. Deze hallucinaties hebben raakvlakken met een slaapverlamming. Ze treden namelijk op vlak voordat je in slaap valt. Je kunt een hypnagoge hallucinatie zien als een droom die optreedt wanneer je nog wakker bent. De beelden die je ziet tijdens zo’n hallucinatie kunnen heel levendig en angstig zijn.
Eén van de grote klachten van patiënten die aan narcolepsie lijden is een onrustige slaap waarin men vaak wakker wordt. Ze worden al na korte tijd wakker en vallen daarna weer voor korte tijd in slaap. Dit patroon herhaalt zich gedurende de nacht, onderbroken door lange periodes van wakker liggen. Een onrustig lichaam (schoppen) of angstdromen, slaapverlamming en hypnagoge hallucinaties kunnen verder het slaapritme verstoren.
Diagnose en behandeling van narcolepsie
Er zijn twee verschillende manieren om de diagnose narcolepsie vast te stellen, namelijk door middel van een slaaponderzoek of door middel van een ruggenprik. Kataplexie komt bij veel patiënten voor, maar niet bij allen. Op basis van de klachten van patiënten, die ook last hebben van kataplexie, kan de diagnose narcolepsie vaak al gesteld worden. Om echter zeker te zijn van de diagnose wordt meestal aanvullend onderzoek gedaan in de vorm van een ruggenprik of een slaaponderzoek. Om narcolepsie vast te stellen bij een patiënt die geen last heeft van kataplexie is een slaaponderzoek nodig.
Narcolepsie is ongeneesbaar, daarom richt de behandeling zich op het verlichten van klachten. Dit wordt gedaan door middel van medicijnen en gedragsregels.
De meeste patiënten hebben medicijnen nodig om goed om te kunnen gaan met narcolepsie. De behandeling met medicijnen zal voor iedere patiënt verschillend zijn. Dit komt omdat narcolepsie zich bij iedere patiënt anders uit en omdat medicatie bij iedere patiënt een ander effect heeft.
Wat kun je zelf doen aan narcolepsie?
Naast het slikken van medicijnen kun je zelf ook wat doen om je narcolepsie onder controle te houden. Het houden aan bepaalde leefregels is voor patiënten met narcolepsie heel belangrijk. Er wordt geadviseerd om een vast slaapritme aan te houden, ook op vrije dagen.
Om overdag minder last te hebben van vermoeidheid kun je een aantal korte slaapmomenten plannen (20 minuten). Plan deze op vaste tijden. Door een slaapmoment te plannen kun je slaapaanvallen voorkomen.
Om je slaap te bevorderen wordt verder aangeraden om geen alcoholische dranken te consumeren.
Links en bronnen
Patiëntenvereniging Narcolepsie
Alles over Narcolepsie (Slaapexpertisecentra)
Stichting Wakker Worden Wakker Worden
Huisartsenbrochure narcolepsie